Bổ sung sắt – nhu cầu dinh dưỡng đặc biệt của phụ nữ mang thai và trẻ em

Một chế độ ăn uống cân bằng là cách tốt nhất để ngăn ngừa sự thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là sắt. Tuy nhiên, thời kì mang thai, khi nhu cầu sắt tăng gấp đôi, việc bổ sung sắt từ nhiều con đường khác nhau trở thành việc làm không thể thiếu với mọi mẹ bầu

Thiếu máu là một căn bệnh thường bắt nguồn từ quá ít chất sắt. Các triệu chứng thiếu máu như mệt mỏi, cảm thấy lạnh, chóng mặt và thậm chí ngất xỉu có thể khiến cuộc sống trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, bạn cần biết rằng thiếu sắt có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực hơn, đặc biệt là trong thời kỳ mang thai và trẻ sơ sinh. Sắt tham gia vào nhiều quá trình liên quan đến việc tạo ra và hoạt động của hồng cầu. Nhiệm vụ chính của chúng là mang oxy từ phổi đến tất cả các bộ phận của cơ thể. Sự thiếu hụt của nó đặc biệt nguy hiểm trong thai kỳ, bởi vì – ngoài nguy cơ thiếu máu ở mẹ – chúng còn có tác động tiêu cực đến thai nhi đang phát triển.

Sắt tham gia chủ yếu vào quá trình vận chuyển oxy, nhưng vai trò quan trọng của nguyên tố này đối với sự phát triển của hệ thần kinh trung ương, bao gồm quá trình tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh và myelin. Vì vậy, điều quan trọng là phải đảm bảo cung cấp đủ chất sắt trong thai kỳ.

Sắt tham gia chủ yếu vào quá trình vận chuyển oxy và phát triển hệ thần kinh của trẻ

1. Mang thai và bổ sung sắt

Thuốc sắt cho bà bầu là một trong những loại thuốc bổ sung được bà bầu sử dụng phổ biến nhất. Tổng nhu cầu sắt thay đổi trong ba tháng sau của thai kỳ. Trong tam cá nguyệt đầu tiên, nhu cầu này giảm đi do kinh nguyệt bị gián đoạn khi mang thai. Nhu cầu về sắt tăng lên từ ba tháng cuối của thai kỳ và tiếp tục cho đến cuối thai kỳ. Cung cấp sắt hợp lý đặc biệt quan trọng trong tam cá nguyệt thứ ba, có liên quan đến sự phát triển của thai nhi. Nhu cầu sắt tăng chủ yếu liên quan đến sự gia tăng số lượng hồng cầu ở phụ nữ mang thai (khoảng 500 mg Fe), sự hình thành nhau thai (khoảng 25 mg Fe) và lắng đọng sắt dự phòng trong gan thai nhi (khoảng 300 mg Fe).

Theo các chuyên gia sản khoa, việc bổ sung sắt ở phụ nữ bị thiếu máu nên được thực hiện trước khi thụ thai, và sau đó bắt đầu từ tuần thứ tám của thai kỳ. Việc bổ sung được khuyến cáo chủ yếu cho phụ nữ có thai trong nhóm nguy cơ cao hơn như: ăn chay, bị rối loạn hấp thu hoặc kết quả xét nghiệm máu cho thấy thiếu máu. Các chuyên gia cũng khuyến nghị các bà mẹ nên tiếp tục sử dụng thuốc bổ sung sắt trong thời kỳ cho con bú, điều này làm giảm nguy cơ thiếu máu ở trẻ. Lượng sắt hàng ngày trong chế độ ăn uống nên là 18 mg khi ngoài thai kỳ, 27-30 mg khi mang thai và 20 mg khi cho con bú.

Một số phụ nữ mang thai phàn nàn về cảm giác buồn nôn sau khi bổ sung sắt, đặc biệt là trong ba tháng đầu. Vì vậy, nếu không có chỉ định bổ sung rõ ràng, chẳng hạn như kết quả xét nghiệm sắt trong máu bất thường, tốt nhất mẹ bầu nên lựa chọn các nguồn cung cấp sắt tự nhiên và quan tâm đến chế độ dinh dưỡng hợp lý.

2. Sắt trong chế độ ăn uống 

Khi lên thực đơn cho bà bầu, cần lưu ý rằng không phải nguồn cung cấp sắt nào cũng có giá trị như nhau. Giá trị này xác định khả năng tiêu hóa và hấp thụ của nó.
Sắt heme, có trong các sản phẩm thịt, được hấp thụ tốt hơn sắt không phải heme từ nguồn thực vật.
Nếu mẹ bầu bổ sung chất sắt có trong các thực phẩm thực vật, thì cần bổ sung vitamin C trong bữa ăn, giúp tăng khả năng hấp thụ. Ngoài ra còn có chiết xuất từ ​​thực vật giàu chất sắt có sẵn trên thị trường, bổ sung thêm vitamin C. Ngoài việc đảm bảo hấp thụ sắt thích hợp, cũng cần loại bỏ các sản phẩm cản trở sự hấp thụ của sắt, bao gồm:

• phốt phát (thường được tìm thấy, ví dụ, trong thịt nguội hoặc thực phẩm chế biến cao),
• oxalat (ví dụ như rau bina, cây me chua),
• tannin (ví dụ: trà, ca cao),
• polyphenol (ví dụ: rượu vang, cà phê).

Nguồn thực vật cung cấp sắt chủ yếu là các loại đậu: đậu, đậu nành và đậu lăng. Tuy nhiên, để chống lại axit phytic có trong chúng, làm giảm sự hấp thụ sắt, mẹ bầu nên ngâm chúng trước khi nấu, hãy đảm bảo bữa ăn có các loại thực phẩm giàu vitamin C.
Một lời khuyên đơn giản cho các bà mẹ bầu: Sau bữa ăn hãy bổ sung các sản phẩm giàu sắt, thay vì uống một ly Cà phê hoặc trà, có thể làm giảm đến 60-70% sự hấp thụ của nó, hãy uống một ly nước cam, nó sẽ làm tăng sự hấp thụ sắt lên đến 2-3 lần!
Bổ sung viên sắt thường được khuyến cáo khi mẹ bầu có chế độ ăn uống không đủ đa dạng.

Kết hợp thực phẩm và viên uống bổ sung sắt để đảm bảo nhu cầu sắt trong thai kì

3. Nhu cầu sắt của trẻ

Mặc dù sắt có phổ biến trong thực phẩm, nhưng sự thiếu hụt sắt là một trong những thiếu hụt dinh dưỡng phổ biến nhất. Trong khi ở người lớn, mức độ thiếu hụt sẽ được điều chỉnh tự động, phụ nữ mang thai hoặc trẻ em, có thể cần bổ sung sắt. Trẻ sơ sinh được sinh ra với một số chất sắt được dự trữ trong gan. Trẻ có thể cung cấp đủ sắt trong vài tháng đầu tiên, nhưng trẻ cần tiếp tục nhận đủ sắt qua thức ăn. Sữa mẹ là nguồn tốt nhất, bởi vì chất sắt được hấp thụ từ sữa mẹ tốt hơn nhiều so với sữa bò. Sau khi trẻ được sáu tháng tuổi, khi lượng sắt dự trữ cạn kiệt, nhu cầu về thành phần này của trẻ tăng lên đáng kể.

Thiếu máu do thiếu sắt đạt đỉnh điểm trong khoảng thời gian từ 6 đến 20 tháng tuổi. Thiếu sắt được tìm thấy ở 7-38% trẻ em từ 1-2 tuổi và thiếu máu do thiếu sắt ở 2,6-16%

Nếu mẹ bầu nghi ngờ cơ thể bị thiếu sắt, nên gặp bác sĩ, các bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm thích hợp. Kiểm tra nồng độ sắt, thực hiện xét nghiệm ferritin. Các xét nghiệm bổ sung cũng khác để xác định tình trạng thiếu máu và bổ sung kịp thời.